De viool van begin tot eind

Vormen en klankverbetering

Voor de bouw maak ik gebruik van een binnenvorm. Meestal wordt die mal hergebruikt bij de volgende instrumenten, soms ook wordt de mal veranderd zoals in het geval van een altviool, waar de taille voor het tweede instrument breder gemaakt diende te worden. Het doel was te onderzoeken of er klankverbetering in de lagere registers mogelijk was door het gebied tussen de f-gaten te verbreden.

Dit zou tot gevolg moeten hebben dat de beweeglijkheid in dit uiterst gevoelige gebied zal toenemen. Lagere frequenties hebben een grotere beweeglijkheid nodig dan hogere.

De bestaande mal werd aan weerszijden van de taille met 4 mm verbreed (taille in totaal 8 mm breder) door aan iedere kant een strook vurenhout (Fichte) tegen de mal aan te lijmen. De hoekblokjes worden daarna in de juiste vorm gestoken. Voor een nog bredere taille moeten ook de 'longen' worden aangepast.

Het lijmen wordt -zoals gebruikelijk- gedaan met huidenlijm.

Voegen van de bladen

Het voegen van de bladen vindt plaats volgens de methode zoals die wordt beschreven in Otto Möckel's boekwerk: de rijschaaf geplaatst op een zijkant om onder een precies haakse hoek in de juiste nerfrichting te schaven. De beitel van de schaaf dient uiterst scherp te zijn geslepen met een perfect recht snijvlak. Alleen dán kan er weinig worden afgenomen en kan een voeg worden verkregen die bij het tegen elkaar plaatsen van de beide delen, geen licht meer doorlaat. Het schaven gaat het gemakkelijkst bij het zachtere hout voor het bovenblad (Picea Abies) en het moeilijkst bij het veel hardere esdoorn (Acer pseudo platanus) voor het achterblad. Wanneer het esdoorn ook nog eens intens gevlamd is, neemt de moeilijkheid in de bewerking toe. Ook het buigen en het op de juiste dikte brengen van een rijk gevlamde krans is dan een stuk moeilijker.

Houtselectie en verlijming

Bij de selectie van het hout moet er op worden gelet dat de nerf recht blijft doorlopen. Dat is meestal het geval wanneer gespleten hout (Fichte) wordt gebruikt. Wanneer dat het geval is, zal de verdere verwerking van het hout met scherp gereedschap weinig problemen opleveren.

Wanneer de bladen voor boven - en onderblad zijn verlijmd kan worden begonnen met de constructie van de krans.Deze wordt geheel rondom de binnenmal gemaakt, waarbij de hoekklosjes en de boven - en onderklos als fundament dienen voor de stevigheid. Ik maak de klossen meestal uit lindenhout omdat dit hout een fijne structuur heeft en zich gemakkelijk laat bewerken.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Isohypsen

Wanneer de krans gereed is kunnen de contouren voor de beide bladen worden afgetekend, uitgezaagd en vorm gegeven (welving). De mate van symmetrie van de welving kan eenvoudig worden vastgesteld door het aanleggen van zogeheten isohypsen.

Meer differentiatie kan worden aangebracht door de hoogte-instellingen te verfijnen, echt nodig is dat niet. Al vrij snel kan een asymmetrie in de welving worden gezien, na het verbinden van de verkregen punten die dezelfde hoogte ten opzichte van het grondvlak hebben. Daar waar asymmetrie heerst kan een isohypse alleen maar van hoog naar een lager niveau worden verplaatst door materiaal weg te nemen. Na wegname kan dan weer een patroon worden aangelegd om na te gaan of de correctie tot het gewenste resulaat heeft geleid.

Niet altijd werd symmetrie toegepast, ook bij de instrumenten van de meesters komt juist asymmetrie voor. Of dat oorspronkelijk ook zo is geweest blijft de vraag, omdat er soms door de eeuwen heen toch vervorming is opgetreden.

 

Duidelijk is te zien (linker afbeelding) dat de hoogteverschillen in de taille een hogere dichtheid hebben dan daar buiten.

Op de afbeelding rechts is in zwart aangegeven waar asymmetrie heerst. Van deze gebieden moet materiaal worden verwijderd. Daardoor verplaatst de oorspronkelijke lijn zich naar buiten. Later zal met een schraapstaal een vloeiende overgang gemaakt worden tussen de verschillende gebieden.

 

 

Men kan de isohypsen voorzien van gaten met de gewenste diepte en deze daarna wegsteken met een guts. Het voorboren vergemakkelijkt het wegsteken wat zeker geldt voor het achterblad. In het algemeen zal het aanbrengen van de welving voor het bovenblad niet veel inspanning vergen.

Van groot belang is, dat de geboorde gaatjes in geen enkel geval te vér worden ingeboord, anders kan het blad niet meer worden gebruikt. Daarom moet er op worden gelet, dat er geen boorsel komt te liggen tussen de onderkant van het blad en het plateau van de boorkolom. Bij juist boren, wordt meteen een indicatie verkregen hoe diep er moet worden weg gestoken. 

Van diverse beroemde instrumenten zijn ook de isohypsen bekend en gepubliceerd. Voor de na-bouwers een 'must' om te hebben.